Yakınlık ve Sınır Dengesi

İnsan ilişkilerinin niteliğini belirleyen temel etkenlerden biri, bireylerin birbirleriyle kurdukları yakınlık düzeyi ve kişisel sınır algılarıdır. Sağlıklı ilişkiler kurmanın temelinde, yakınlık ve sınır arasındaki dengenin korunması yatar. “Sınırlar, kim olduğumuzu ve kim olmadığımızı tanımlar. Bir şeylerden ne kadar sorumlu olduğumuzu gösterir (Cloud ve Townsend, 1992).” Bu bakış açısı, bireyselliğin korunmasının ilişkisel sağlığın temelini oluşturduğunu vurgular. “Yakınlık ise kişilerarası ilişkilerde karşılıklı açıklık, anlayış, destek ve duygusal paylaşımla karakterize edilen bir süreçtir (Reis ve Shaver, 1988).” Bu tanım, duygusal bağın aktif bir etkileşim süreci olduğunu ortaya koyar.

Bilimsel araştırmalarda yakınlık genellikle şu boyutlarla açıklanır (Prager, 1995; Laurenceau ve ark., 1998):

Duygusal yakınlık: Güven, anlayış, kabul ve empati duyguları.

Bilişsel yakınlık: Karşımızdaki kişinin iç dünyasını anlama ve zihinsel temsillerin paylaşılması.

Davranışsal yakınlık: Zaman geçirme, destekleme, fiziksel temas gibi eylemler.

Karşılıklı açıklık (self-disclosure): Kişisel düşünce ve duyguları paylaşabilme.

Karşılıklılık: Her iki tarafın da benzer düzeyde açıklık ve destek göstermesi.

Yakınlık, duygusal bağın oluşmasını ve sürdürülmesini sağlayan çok boyutlu bir olgudur. Buna karşın sınırlar, bireyin özerkliğini ve psikolojik bütünlüğünü korur. Yakınlığın aşırı olduğu, yani “yapışma” eğiliminin bulunduğu ilişkilerde bireysel alan kaybolur ve bağımlı dinamikler gelişebilir. Öte yandan, sınırların aşırı katı olduğu durumlarda duygusal uzaklık ve kopukluk hissedilir. Dolayısıyla sağlıklı bir ilişki, hem sınırların hem de yakınlığın karşılıklı olarak tanındığı, esnek ama güvenli bir denge üzerine inşa edilir.

KAYNAK

Cloud, H., & Townsend, J. (1992). Boundaries: When to say yes, how to say no to take control of your life. Grand Rapids, MI: Zondervan.

Laurenceau, J. P., Barrett, L. F., & Pietromonaco, P. R. (1998). Intimacy as an interpersonal process: The importance of self-disclosure, partner disclosure, and perceived partner responsiveness in interpersonal exchanges. Journal of Personality and Social Psychology, 74(5), 1238–1251. https://doi.org/10.1037/0022-3514.74.5.1238

Prager, K. J. (1995). The psychology of intimacy. New York: Guilford Press.

Reis, H. T., & Shaver, P. (1988). Intimacy as an interpersonal process. In S. Duck (Ed.), Handbook of personal relationships (pp. 367–389). New York: Wiley.